کليساي سنت استپانوس جلفا نماد تاريخي و فرهنگي وحدت اديان

خطه آذربايجان با تاريخ افزون بر هفت هزار سال سرزمين عجايب و مملو از آثار و ابنيه هاي مختلف تاريخي است، کليساي سنت استپانوس به عنوان يکي از يادگارهاي حواريون حضرت مسيح در جهان در اين خطه و در اطراف جلفا قرار دارد که بازديد همگاني از اين اثر تاريخي تجلي وحدت اديان و مذاهب مختلف ايرانيان شده است.
اين اثر بسيار زيبا، سرشار از معماري خاص ارامنه در سده هاي 10 تا 12 ميلادي يکي از جاذبه هاي گردشگري آذربايجان شرقي در نزديکي شهرستان جلفا است که بنابر اسناد تاريخي نام خود را از يکي از حواريون عيسي مسيح (ع) گرفته که روز مرگ او برابر با پنجم اگوست 14 مرداد) ارامنه کل جهان و ايران در اين مکان براي دعا و نيايش گردهم مي آيند.
شکوه معماري اين اثر تاريخي که در سال 1386 در فهرست آثار جهاني يونسکو و پيشتر در سال 1341 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است، به قدري زيبا و در نوع خود بي بديل است که چشم و دل هر گردشگري را معطوف خود مي کند.
کليساي سنت استپانوس که با نام کليسا خرابه جلفا هم ناميده مي‌شود، در دوره‌هاي مختلف تاريخي مرمت و بازسازي شده و براي نخستين بار حدود 400 سال قبل توسط فردي به نام هاکوپ جوقاتيسي که خليفه اعظم وانگ استپانوس بود، بازسازي شد و سپس در زمان حکومت صفويان و قاجاريه نيز مرمت هايي بر بناي اين اثر بي همتا صورت گرفت.
سنت استفان يکي از حواريون مسيح و از نخستين مبلغان مسيحيت بود که در برابر ظلم و ستم بزرگان يهودي اعتراض کرد و به همين دليل او را سنگسار کردند که بر ديوار جنوبي کليساي سنت استپانوس صحنه سنگسار او را که حکاکي شده، مي توان مشاهده کرد.
منابع ارمني، استپانوس را از اولين شهداي مسيحيت مي دانند که در بين مسيحيان به شهرت رسيد؛ او يکي از هفت نفر نيک ناماني است که توسط حواريون مسيح تحليف و از مبلغان مسيحيت شد و در نهايت به خاطر تهمت يهوديان اورشليم که مي‌گفتند استپانوس سخناني برخلاف شريعت يهود مي‌گويد، دستگير و در روز 26 دسامبر سال 36 ميلادي به دست يهوديان سنگسار شد.
گنبد حجاري شده و زيباي کليساي سنت استپانوس در ميان حصاري از سنگ و درون قلعه‌اي دژ مانند از جمله ديدني هاي اين بناست که تعداد هفت برج نگهباني و پنج پشت استوانه‌اي و سنگي دارد و در ديواره غربي آن دروازه ورودي با درب چوبي و آهن‌کوبي شده وجود دارد که داراي حجاري‌هاي ظريف در پايه‌هاي طرفين و طاق جناغي است و در بالاي طاق طرحي نقش‌ برجسته از حضرت مريم و کودکي عيسي مسيح ديده مي شود.
در قسمت بيروني ديوارهاي کليسا نيز نقاشي‌هاي برجسته‌اي وجود دارد که از جمله آن‌ها مي‌توان به سنگسار شدن استپانوس مقدس در ضلع شرقي، مصلوب شدن حضرت مسيح در ضلع غربي و عروج حضرت مسيح اشاره کرد و در قسمت‌هاي مختلف کليسا، طرح‌ها و تزئينات متنوعي وجود دارد، به طوري که نماي سنگي کليسا از حجاري و مقرنس‌کاري پوشيده شده و نقاشي‌هاي زيباي گچي نيز درون نمازخانه اصلي را مزين کرده است.
به گزالرش عص آذربايجان به نقل از ايرنا،ساختمان کليساي سنت استپانوس بخش‌هاي مختلفي مانند نمازخانه، برج ناقوس، نمازخانه بوعوس پطرس يا اجاق دانيال، صحن کليسا يا حياط کليسا، پيشخوان ورودي اصلي مجموعه، هشتي ورودي، حياط، کليساي قديمي، سالن‌هاي آموزش طلاب، محل اسکان راهب‌ها و مسافران يا انبار و محل ذخيره آذوقه و طويله‌ها دارد که هر کدام از معماري خاصي برخوردار بوده و زيبايي هاي ويژه اي دارد.
مجموعه کليساي سنت استپانوس در سال 1386 در فهرست آثار يونسکو ثبت شد.