قلعه قهقهه مشگين‌شهر در انتظار کليد باستان‌شناسان

ميمند، خياو و مشکين نام‌هاي قديمي مشگين‌شهر است که در طول تاريخ به اين شهرستان يا منطقه اطلاق شده است.
شهر خياو در دوره‌هايي از تاريخ اسلام ميمند نام داشته و در روزگار سلجوقيان و اتابکان آذربايجان آن را وراوي ناميدند و به روايتي نام قديم مشکين‌شهر اورامي يا وراوي محل تولد سعدالدين وراويني دانشمند و مترجم مرزبان نامه در قرن ششم هجري بوده است.
مشگين‌شهر سرزمين قلعه‌هاي تاريخي است ، يکي از معروف‌ترين آنها قلعه قهقهه مربوط به دوره پيش از اسلام است که بر فراز تپه‌اي به ارتفاع 600 متر از زمين‌هاي اطراف احداث شده و طبق نظر کارشناسان ميراث فرهنگي اين قلعه معروف زندان شاهزادگان صفوي بوده است.
قلعه قهقهه در 85 کيلومتري شمال شرقي شهرستان مشگين‌شهر در استان اردبيل در ارتفاع هزار متري در دل کوه بنا شده و بر اساس اسناد تاريخي به دليل زنداني شدن افراد سياسي مهم از جمله شاهزادگان صفوي از شهرت بسياري برخوردار است.
قهقهه با وجود امکانات طبيعي، دژي مستحکم و دست نيافتني و محلي امن جهت نگهداري خزاين و جواهرات سلطنتي و شورشيان خطرناک و زندانيان سياسي بوده و در جنگ‌هاي ايران و عثماني خزاين شاهان صفوي در آن نگهداري مي‌شد.
مهم‌ترين ويژگي قلعه قهقهه زنداني شدن اميران و شاهزادگان صفوي بويژه اسماعيل ميرزا فرزند شاه طهماسب يکم صفوي يا به عبارت ديگر شاه اسماعيل دوم، دومين پسر ارشد شاه طهماسب يکم سلطان قزلباش ها و حتي پادشاهاني از کشورهاي دشمن در هنگام جنگ است.
قضيه استفاده از قلعه قهقهه به عنوان زندان به اندازه‌اي جدي در تواريخ نقل شده که در سال 1391 جمعي از کارکنان زندان مشگين‌شهر با صعود به قلعه قهقهه، از زندان صفويان واقع در آن بازديد کردند.
به گفته يکي از باستان شناسان ، اين قلعه از واحدهاي تاسيسات دفاعي، نگهباني، زندان، مخازن و انبار تشکيل شده و تمام نکات امنيتي در احداث قلعه براي نگهداري زندانيان رعايت شده است.
ورودي قلعه راهرويي با طاق جناقي است که از سنگ و آجر ساخته شده و از آن به محوطه اصلي قلعه راه وجود دارد، زندان دژ در منتهي‌اليه قسمت شرقي قلعه واقع شده و راه ورودي آن حفره‌اي طبيعي است که در دل تخته سنگي عظيم و قطور وجود دارد و با قراردادن سنگي ديگر در مقابل آن، همچون در، زندان را محصور مي‌کردند.
در چهار طرف قلعه بريدگي‌ها و پرتگاه‌هاي عميقي به ارتفاع تقريبي 30 متر وجود دارد و تنها در بخش کوچکي از ضلع غربي بريدگي‌هاي کم‌ارتفاع با شيب ملايم ديده مي‌شود که به دامنه‌ها راه دارد.
در سال 1392 مسئول پروژه مرمت و ساماندهي قلعه قهقهه مشگين‌شهر از پيشرفت 80 درصدي مرمت ديواره و برجک دروازه‌هاي اول و دوم قهقهه خبر داد.
در سال ????1391 استاندار وقت اردبيل از برنامه‌ريزي براي ساماندهي قلعه تاريخي قهقهه شهرستان مشگين‌شهر از سوي اداره کل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان خبر داد.
اما همچنان به دليل توجه و علاقه گردشگران مشگين‌شهر به اين بناي تاريخي و پر ابهام مرمت و نگهداري آن بايد بيش از پيش مورد توجه متوليان آن قرار بگيرد.
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايرنا، رئيس گروه باستان‌شناسي اداره کل ميراث‌ فرهنگي، گردشگري و صنايع‌ دستي استان اردبيل درباره مرمت قلعه قهقهه گفت: فضاهاي بيروني قلعه مرمت و به اصطلاح خواناسازي شده اما براي کار در فضاهاي داخلي قلعه ابتدا بايد کاوش‌ها و مطالعات باستان‌شناسي انجام شود.