موزه فوتبال تبريز نخستين در ايران و خاورميانه است

گروه ورزشي: مؤسس موزه فوتبال آذربايجان_شرقي گفت: موزه فوتبال تبريز نخستين موزه ايران و خاورميانه است. بعد از 25 سال تحقيق در زمينه تاريخ فوتبال، تبريز نخستين موزه فوتبال ايران و دومين موزه آسيا را تأسيس کرده و در حال حاضر اين موزه در باغ رضوان شهرک امام تبريز قرارگرفته است. با ايوب نيکنام لاله مؤسس موزه فوتبال آذربايجان شرقي گفتگويي ترتيب داده‌ايم که در ادامه مي‌آيد:

گروه ورزشي: مؤسس موزه فوتبال آذربايجان_شرقي گفت: موزه فوتبال تبريز نخستين موزه ايران و خاورميانه است. بعد از 25 سال تحقيق در زمينه تاريخ فوتبال، تبريز نخستين موزه فوتبال ايران و دومين موزه آسيا را تأسيس کرده و در حال حاضر اين موزه در باغ رضوان شهرک امام تبريز قرارگرفته است. با ايوب نيکنام لاله مؤسس موزه فوتبال آذربايجان شرقي گفتگويي ترتيب داده‌ايم که در ادامه مي‌آيد:
*در خصوص تاريخچه موزه فوتبال آذربايجان توضيح دهيد؟
موزه فوتبال آذربايجان اولين موزه فوتبال ايران است، تأسيس موزه فوتبال آذربايجان، قسمتي از ماحصل تحقيق 25 ساله بنده از تاريخ فوتبال تبريز است. اين مجموعه بعد از 18 ماه تلاش، با حمايت جمعي از مسئولان شهر، در چهارم دي‌ماه سال 93 در تالار باغ رضوان شهرک حضرت امام(ره) تبريز افتتاح شد. طبق اسناد موجود  ورزش فوتبال براي اولين بار در ايران به تبريز شهر اولين‌ها واردشده و هم‌اکنون اين مجموعه اولين موزه فوتبال ايران و خاورميانه محسوب مي‌شود. با توجه به اهميت اين نوع موزه‌ها، لازم است به نحوه و چگونگي تأسيس آن پرداخته شود. در تابستان 1388،  محمدرضا تقيّون (مدير روابط عمومي هيأت فوتبال استان آذربايجان شرقي) در يک مصاحبه مطبوعاتي اعلام کرد که به‌زودي کتابي با عنوان »تاريخ فوتبال تبريز« منتشر و در دسترس عموم قرار خواهد گرفت. با عنايت به اينکه اين‌جانب از سال 1368 درباره فوتبال تبريز تحقيق کرده و نزديک به 20 سال با پيشکسوتان و بزرگان فوتبال در ارتباط بودم، لذا اين خبر نه‌تنها باورنکردني بلکه تأليف چنين کتابي بدون اطلاع اکثر پيشکسوتان و بزرگان ورزش، تقريباً غيرممکن بود. بعد از انتشار اين خبر، در اولين فرصت با آقاي تقيّون تماس گرفته و از صحت‌وسقم موضوع سؤال کردم.  آقاي تقيون گفت که شخصي بنام آقاي »جلال شمع سوزان« در حال تأليف کتاب هستند و بنده از وضعيت چاپ و نشر آن بي‌خبرم! آدرس آقاي شمع سوزان را گرفته، نزد ايشان رفتم. وي ضمن تائيد خبر گفتند که نزديک به شش ماه است با همکاري جمعي از دوستان با تعدادي از پيشکسوتان فوتبال مصاحبه کرده‌ايم. با توجه به اظهارات آقاي شمع سوزان، بنده قسمتي از تحقيقات مکتوب خود را در مورد فوتبال تبريز با تعدادي اسناد و مدارک به ايشان نشان دادم. وي ضمن تحسين، گفت؛ چون شما در مرحله تکميل کتاب هستيد، لذا اگر ما نيز اين روند را ادامه دهيم  موازي کاري خواهد شد. هرچند بنده اصرار داشتم آن‌ها نيز تحقيقشان را ادامه دهند، ولي او قبول نکرد. دو سه سال بعدازاين ماجرا، آقاي شمع سوزان پيشنهاد دادند با استفاده از اسناد و مدارک جمع‌آوري‌شده توسط بنده موزه تخصصي فوتبال تأسيس شود. بنده با علم به اينکه؛ چه گنجينه‌اي عظيم و باارزشي از آثار ورزش و به‌خصوص از فوتبال کهن شهر تبريز موجود است. بدون تأمل، پيشنهاد اين عزيز را قبول کرده و از فرداي همان روز به نيّت تأسيس اولين موزه فوتبال ايران اقدام کرديم.
*در خصوص تأسيس موزه فوتبال آذربايجان چه اقداماتي انجام شد؟
بعد از پيام شهردار تبريز، طرح موزه را با شهردار منطقه 6 تبريز(فرهاد روشني) در جريان گذاشته و شهردار تبريز ضمن استقبال از طرح  به‌صورت تلويحي از تأسيس موزه در محدوده شهرداري منطقه شش استقبال کردند. روشني بعد از توضيحات بنده به علت درک اهميت موضوع و علاقه خاص به تاريخ پرافتخار شهر تبريز، در همان جلسه از طرح مذکور استقبال و براي اجراي آن اقدامات اوليه را انجام دادند. براي بنده اين برخورد خيلي عجيب و در نوع خود جالب بود  چراکه تا آن موقع اکثر مسئولان از اين طرح حمايت کرده و قول همکاري و پيگيري را مي‌دادند ولي عملاً کارها پيشرفت محسوسي در پي نداشت، اما آقاي دکتر روشني در عرض 15 دقيقه تصميم نهايي را گرفتند! و از همان‌جا استارت تأسيس اولين موزه فوتبال ايران در محدوده شهرداري منطقه شش تبريز زده شد. با تلاش فرهاد روشني (شهردار منطقه 6 تبريز) و با حمايت صادق نجفي و پيگيري‌هاي مستمر سعيد حاجي‌زاده و با راهنمايي و سفارش شهرام دبيري و همچنين با کمک شبانه‌روزي همسر و فرزندان اين‌جانب، بعد از دو ماه تلاش، موزه فوتبال آذربايجان (اولين موزه فوتبال ايران و خاورميانه) در شهر اولين‌ها که حق قانوني تبريز و برازنده قامت پرافتخار اين شهر بود، با حضور جمع کثيري از مسئولان و پيشکسوتان ورزش فوتبال تبريز در تاريخ چهارم تيرماه افتتاح و مورد بهره‌برداري قرار گرفت. ناگفته نماند، از روزي که طرح موزه مطرح شد تا زمان افتتاح آن‌که بيش از يک و نيم سال طول کشيد، در اين مدت از هرکسي که ممکن بود کمک و ياري خواستم. از مسئولين ارشد استان و نمايندگان مجلس شوراي اسلامي و همچنين از اعضاي شوراي اسلامي کلان‌شهر تبريز و متوليان ورزش، اگر اغراق نباشد بايد بگويم براي تأسيس اين مجموعه، بيش از 18 ماه به اکثر ادارات و نهادهاي مربوطه مراجعه کردم.
*لطفا در خصوص بخشهاي مختلف موزه فوتبال آذربايجان توضيح دهيد؟
موزه فوتبال آذربايجان برمبناي طرح پيشنهادي مکتوب، به پنج فاز تقسيم‌شده که فاز اول اين مجموعه در دي‌ماه سال 93 افتتاح شد. در اين فاز آثار ورزش فوتبال تبريز در چهار بخش مختلف مجسمه، اسناد، تصاوير و لوازم ورزش فوتبال در معرض نمايش قرارگرفته که در زير به‌صورت خلاصه به اين بخش‌ها پرداخته مي‌شود. بخش مجسمه (تنديس): در فاز نخست موزه، تنها از تنديس زنده‌ياد حسين صدقياني (ملقب به پدر فوتبال ايران) رونمايي شد که به نظر بنده يکي از کارهاي ماندگار و ارزشمند اين طرح بود. با نصب اين تنديس، از زحمات کسي که سال‌ها عمر خود را وقف ورزش ايران کرده بود تقدير شد و از اين طريق به نسل‌هاي آينده نشان داده شد؛ پدر فوتبال ايران، اولين سرمربي تيم ملي و اولين لژيونر »زنده‌ياد حسين صدقياني تبريزي« است. در فازهاي بعدي، پيش‌بيني‌شده در صورت حمايت مسئولان، مجسمه ساير بزرگان و پيشکسوتان صاحب‌نام فوتبال تبريز و همچنين تنديس کامل بازيکنان و بزرگان تيم منتخب يک قرن پيش تبريز تهيه و در اين موزه نصب شود. ساخت و نصب تنديس زنده‌ياد حسين صدقياني بزرگ‌ترين آرزوي من بود که برآورده شد. اين تنديس در پاگرد ورودي تالار اصلي موزه نصب‌شده است. بخش اسناد: قسمتي از اسناد تاريخ فوتبال تبريز که در ويترين‌هاي افقي اين مجموعه قرارگرفته  شامل انواع مکاتبات بين باشگاه‌ها، انواع حکم‌هاي ورزش فوتبال، مجوز بازيکنان براي شرکت در رقابت‌هاي قهرماني کشور، انواع کارت شناسايي بازيکنان و نمونه‌اي از کارت‌هاي عضويت باشگاه‌ها، انواع مدارک و گواهي داوران و ساير اسناد تاريخي از سال1300 تاکنون در معرض نمايش قرار داده‌شده  است. همچنين، از مهم‌ترين اسناد اين بخش که شايد در ايران بي‌نظير باشد، مي‌توان به برنامه مسابقات باشگاه‌هاي تبريز در دهه 20، انواع دعوت‌نامه‌ها براي تشکيل جلسات و شرکت در انتخابات فدراسيون (هيأت) فوتبال آذربايجان و همچنين به يک نمونه از سند انتقال بازيکن قرضي بين دو تيم اشاره کرد. در اين بخش دو عدد از ويترين‌هاي افقي براي وسايل و لوازم استاد کاظم عليزاده نوبري (عکاس ورزشي پيشکسوت) و استاد حبيب چرندابي (روزنامه‌نگار ورزشي پيشکسوت) اختصاص داده‌شده تا قسمتي از وسايل و آثار اين بزرگان در معرض ديد عموم قرار بگيرد. چرندابي در کنار فعاليت مطبوعاتي  بيش از10 سال در روزنامه مهد آزادي (از سال 62 تا 71) به همراه ساير نشريات قلم مي‌زد. همچنين، وي نشريه اوحدي (کاملاً ورزشي) را در سال 70 به مدت 2 سال منتشر نموده است. چرندابي هم‌اکنون يکي از پيشکسوتان روزنامه‌نگاري در بخش ورزش آذربايجان است که قسمتي از مجلات و نشريات تاريخي خود را به موزه فوتبال آذربايجان اهدا کرده تا آثار ايشان در يکي از ويترين‌هاي افقي، در معرض نمايش قرار بگيرد. بخش تصاوير(تاريخ فوتبال تبريز به روايت تصوير): تصاوير تاريخي مربوط به فوتبال تبريز در ادوار مختلف به‌صورت منظم برمبناي قدمت و تاريخ موضوع تصوير، بر ديوارهاي پاگرد راه‌پله و تالار اصلي موزه در معرض نمايش قرار داده‌شده که قسمتي از آن به‌طور خلاصه در زير توضيح داده مي شود. تصاوير مربوط به زنده‌ياد حسين صدقياني و مدرسه مموريال: اين تصاوير شامل تعدادي عکس از مدرسه مموريال تبريز و همچنين تصاويري از زندگي فوتبالي مرحوم صدقياني برحسب قدمت تاريخي بر ديوار پاگرد تالار اصلي موزه نصب‌شده است. تصاويري از تيم‌هاي  قديمي و باشگاه‌هاي فعلي: در اين بخش، عکس‌هايي از تيم‌هاي فوتبال روئين‌تن، نظام، سيمرغ، آذر، راه‌آهن، شهاب  شاهين، آذرآب و ... همچنين تصاويري از اولين تيم‌هاي تراکتورسازي، ماشين‌سازي  شهرداري(آتش‌نشاني سابق) و گسترش فولاد بر مبناي تاريخ تأسيس باشگاه بر ديوار تالار اصلي موزه نصب‌شده است. تصاوير مختلف: در اين بخش، نمونه‌اي از تصاوير مربوط به اولين مدرسه فوتبال ايران، انواع آگهي بازي‌هاي مهم فوتبال و عکس‌هايي از داوران پيشکسوت و همچنين تصاويري از رويدادهاي تاريخ فوتبال تبريز در ادوار مختلف در معرض نمايش قرارگرفته است. تصاوير تيم منتخب تبريز از سال 1346-1318: همچنان که در بخش ششم مربوط به تصاوير تيم منتخب تبريز توضيح داده خواهد شد، اولين مسابقات رسمي قهرماني ورزش فوتبال در ايران  از سال 1318 با شرکت شش تيم از شهرهاي مختلف ايران، شامل تبريز، اصفهان، تهران، مشهد  اهواز و کرمان در زمين فوتبال دانشگاه تهران برگزارشده بود. اين مسابقات تا سال1346، در مناطق مختلف ايران برگزار مي‌شد. لذا در اين بخش، تصاوير مربوط به تيم فوتبال تبريز، در طول سال‌هاي(1346-1318)، به‌صورت منظم و به ترتيب سال در قسمتي از موزه نصب و در معرض نمايش قرار داده شده است. بخش وسايل و لوازم ورزش فوتبال: در اين بخش، لوازم و وسايل ورزشي شامل انواع لباس، توپ‌هاي قديمي، جام (کاپ) مسابقات و همچنين مدال‌هاي مختلف تاريخ فوتبال تبريز و اولين بليت‌هاي فوتبال ايران و وسايلي چون کاپ قهرماني مسابقات رزمندگان لشکر 31 عاشورا در جبهه‌هاي جنگ در دو ويترين مستقل به نمايش گذاشته‌شده است که در زير به‌طور خلاصه به بخشي از اين وسايل اشاره مي‌گردد: ويترين توپ‌هاي فوتبال (مربوط به ادوار و اشخاص مختلف): در دو ويترين جداگانه، انواع توپ‌هاي قديمي فوتبال که مهم‌ترين آن‌ها توپ زنده‌ياد حسين صدقياني (مربوط به دهه20) و توپ امضاءشده توسط مربيان حاضر در کلاس مربيگري ديتمار کرامر آلماني و تعدادي توپ بسيار قديمي در معرض نمايش قرارگرفته است. ويترين مدال‌ها، نشان‌ها و انواع بليت‌هاي تاريخ فوتبال تبريز: در اين ويترين انواع مدال‌هاي قهرماني و نايب‌قهرماني تيم منتخب تبريز در دهه40 و همچنين انواع نشانه‌اي بازيکنان فوتبال  اولين بليت موجود از تاريخ فوتبال تبريز و اولين بليت الکترونيکي استفاده‌شده در مسابقات فوتبال ايران در معرض نمايش قرارگرفته است. ويترين وسايل داوري: در اين ويترين انواع سوت‌هاي قديمي کوچک و بزرگ و کارت‌هاي زرد و قرمز و همچنين انواع وسايل قديمي براي سنجش قطر، فشار هوا و وزن توپ در معرض نمايش قرارگرفته است. همچنين، در اين ويترين، اولين کتاب قانون داوري ايران (نوشته زنده‌ياد دکتر عباس اکرامي) زينت‌بخش موزه است. ويترين مخصوص تيم فوتبال تراکتورسازي: در اين ويترين تعدادي جام قديمي باشگاه تراکتور به همراه آثار منحصربه‌فرد از اين تيم، مانند پرچم  انواع تمبر و ... در معرض نمايش قرار داده‌شده است. ويترين مخصوص تيم فوتبال شهرداري تبريز: در اين ويترين، تعدادي جام قديمي تيم فوتبال شهرداري تبريز به همراه پرچم رسمي باشگاه در معرض ديد عموم قرارگرفته است. ويترين‌هاي لباس ورزشي فوتبال: در اين ويترين‌ها، اولين لباس بدون آرم تيم تراکتورسازي شامل(پيراهن، زنگال، گرم‌کن و ...) و همچنين يک عدد کت با يکدست گرم‌کن ورزشي مربوط به بازيکنان تيم ملي ايران در سال 1337 و پيراهن تيم ملي ايران و منتخب تبريز مربوط به دهه50 در معرض نمايش قرارگرفته است. ويترين جام(کاپ) تيم‌هاي محلات تبريز: در اين ويترين  انواع کاپ تيم‌هاي مختلف محلات تبريز ازجمله جام‌هاي مختلف تيم عقاب باغميشه و ... در معرض نمايش گذاشته‌شده است. ويترين شهداي فوتبال تبريز: در اين ويترين‌ها که تعداد آن‌ها دو عدد هستند، تعدادي مدال و تصاوير تيم‌هاي فوتبال رزمندگان در جبهه‌هاي جنگ، تصاوير جمعي از شهداي فوتباليست و همچنين جام (کاپ) دست‌ساز قهرماني از جنس پوکه توپ جنگي مربوط به گردان امام حسين عليه‌السلام (قهرمان مسابقات دوره‌اي رزمندگان لشکر 31 عاشورا در جبهه‌هاي جنگ) در معرض نمايش قرار داده‌شده -است، که باارزش‌ترين بخش موزه به‌حساب مي‌آيد. به گزارش عصرآذربايجان به نقل از مهر، اين مجموعه نه‌تنها  اولين موزه فوتبال ايران بلکه تا جايي که اطلاع داريم بعد از ژاپن  دومين موزه تخصصي فوتبال در قاره آسياست.

منبع :